ΑΠΟΔΕΙΞΤΕ ΜΑΣ ΟΤΙ ΔΙΚΑΙΑ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΗΓΗΘΕΙΤΕ

Διονύσης Μινέτος
BSc Επιστήμη Περιβάλλοντος
MSc Coastal Zone Management
PhD & BSc Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης

Η αμηχανία με την οποία αντιμετωπίζουμε το ζήτημα της αβέβαιης πορείας της οικονομίας του νησιού μας σε μια περίοδο άγριας οικονομικής κρίσης, δεν έχει ειρμό και λογική. Είναι ανεξήγητη. Και όμως, τα σημάδια που φωνάζουν επιτακτικά ότι θα έπρεπε να είμαστε σε μια κατάσταση «έντονου προβληματισμού και εγρήγορσης» είναι εξόφθαλμα και ευκόλως επαληθεύσιμα.
Αν ο καθένας από μας ψαχουλέψει το πορτοφόλι του, θα διαπιστώσει αβίαστα ότι περιέχει λιγότερα χρήματα από ότι περιείχε πέρυσι τέτοια εποχή. Μήπως έχω άδικο; Σας διαβεβαιώνω λοιπόν - χωρίς να διατείνομαι ότι είμαι «Κάλχας» - ότι του χρόνου τέτοια εποχή, το πουγκί του καθενός μας θα είναι ακόμη πιο «ελαφρύ». Τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ χειρότερα από ότι είναι. Ίσως ακόμη, πολύ χειρότερα από ότι εμείς νομίζουμε ότι θα είναι στο μέλλον.
Η ολοκλήρωση της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο (παγκοσμιοποίηση) προκαλεί χαοτικού τύπου επιπτώσεις στις περισσότερες περιφερειακές και αδύναμες περιοχές της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι και η Περιφέρειά μας. Οι επιπτώσεις αυτές αφορούν στην οικονομική λειτουργία των νησιών μας, κυρίως με την έννοια της μεταβαλλόμενης θέση τους στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, τη δημιουργία νέων ιεραρχιών και ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών και την αναδιάρθρωση των οικονομικών και κοινωνικών τους δομών. Φοβάμαι ότι έχει έρθει η ώρα για την αναπόφευκτη εξόφληση εξαιρετικά δυσάρεστων λογαριασμών, καθώς χρόνια τώρα, πορευόμαστε χωρίς στρατηγικό αναπτυξιακό σχεδιασμό σε τοπικό επίπεδο, χωρίς ένα μπούσουλα για το πού βρισκόμαστε και πού θέλουμε να πάμε.
Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της νέας εποχής που ζούμε, είναι η μετάλλαξη του λεγόμενου «υγιούς ανταγωνισμού», σε πρακτική «άκρατης λεηλασίας». Ως αποτέλεσμα, είναι μάλλον αδόκιμο να μιλάμε σήμερα για «ανταγωνισμό» μεταξύ επιχειρήσεων ή κατά άλλους, ανταγωνισμό μεταξύ «γεωγραφικών περιοχών». Το δόκιμο είναι να μιλάμε για «πρακτικές και προσπάθειες λεηλασίας» της μιας περιφέρειας από την άλλη ή της μιας επιχείρησης από την άλλη.
Αν όντως, από τον «ανταγωνισμό με κανόνες» έχουμε περάσει στη «λεηλασία χωρίς κανόνες» τότε αυτό που ακούγεται, ότι «… η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη μόνο θα έχουν πρόβλημα. Σε τοπικό επίπεδο είμαστε καλά, καθώς εμείς έχουμε τον τουρισμό και, ότι και να γίνει, πάντα θα έρχονται κάποιοι τουρίστες στην Κεφαλονιά», είναι μια πολύ ανησυχητική άποψη. Και εξηγούμε ευθείς αμέσως.
Χωρίς καμία αμφιβολία, έχει αποδειχθεί περίτρανα ότι ο τουρισμός έχει τη μαγική ικανότητα να «παράγει» νέους προορισμούς και να κατασκευάζει ξαφνικά «νέα τουριστικά προϊόντα». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμπλοκή περισσότερων περιοχών του κόσμου στις διαδικασίες τουριστικής ανάπτυξης με αποτέλεσμα η «πίτα» των τουριστικών εσόδων να πρέπει να χορτάσει περισσότερα στομάχια. Παράλληλα, οι ψύχραιμοι και μεθοδικοί τουριστικοί προορισμοί έχουν στρατηγική και σχέδιο από δεκαετίες.
Οι κύριοι τουριστικοί ανταγωνιστές μας στη Μεσόγειο δουλεύουν σκληρά και συστηματικά χρόνια τώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι αν πας για διακοπές στην Ισπανία, είναι πολύ πιθανόν εκεί που βρίσκεσαι σε κάποια παραλία, να αποτελέσεις αντικείμενο τουριστικής έρευνας από την τοπική αυτοδιοίκηση. Το ερωτηματολόγιο που συνήθως καλείσαι να αντιμετωπίσεις, έχει μερικές ερωτήσεις ρουτίνας για την Ισπανία και τον ειδικότερο προορισμό στον οποίο βρίσκεσαι, και μετά, ευθείς αμέσως, επικεντρώνεται στην ουσία των πραγμάτων, με ερωτήματα του τύπου: «Που πήγες πέρυσι διακοπές; (απάντηση: π.χ. Ελλάδα - Κεφαλονιά) Τι σου άρεσε περισσότερο στις περσινές σου διακοπές στην Κεφαλονιά; Για ποιο λόγο θα ξαναπήγαινες διακοπές στην Κεφαλονιά; Για ποιο λόγο δεν θα ξαναπήγαινες ποτέ διακοπές στην Κεφαλονιά; … και άλλα παρόμοια.
Είναι προφανές ότι χαρτογραφούν συστηματικά, με κόπο και υπομονή, τα χαρακτηριστικά του τουριστικού μας προϊόντος μια και ήμαστε ανταγωνιστές τους στη Μεσόγειο. Συγκεντρώνουν συστηματικά πληροφορίες για τα καλά μας και τα κακά μας, για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά μας. Και προσαρμόζουν ανάλογα τη στρατηγική τους. Στο επίπεδο των γεωγραφικών περιοχών υπάρχει ισχυρός ανταγωνισμός και ασύλληπτοι τακτικισμοί. Στην κεντρική Ευρώπη, είναι πλέον ομηρικές οι μάχες για το από ποίες περιοχές θα περάσουν τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών, οι αγωγοί ενέργειας κλπ. Εμείς τι κάνουμε για τον τουρισμό μας;
Στείλαμε ποτέ ένα φοιτητή από Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων του ΤΕΙ για να συμπληρώσει μερικά ερωτηματολόγια στο Μακρύ Γιαλό, και να ρωτήσει τους «τουρίστες – φιλοξενούμενούς μας» πέντε πράγματα;
Τί πληροφορίες συγκεντρώνουμε για εμάς και για τους ανταγωνιστές μας;
Δώσαμε ποτέ τις πληροφορίες αυτές (πώς; αφού δεν υπάρχουν) στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ, να μας τις αναλύσει, προκειμένου να βγάλουμε μερικά συμπεράσματα για τη δομή του τουριστικού μας προϊόντος και για την άποψη που έχουν οι «φιλοξενούμενοι» μας για εμάς;
Μάλλον έχουμε μείνει ακόμη στο λεγόμενο «κυτίο παραπόνων», ένα κουτί σε κάποια απόμερη και σκοτεινή γωνιά του ξενοδοχείου ή του πλοίου που μεταφέρει τους τουρίστες.
Είναι ποτέ δυνατόν να αξιολογούμε τη συνεισφορά ενός Εκπαιδευτικού Ιδρύματος, του ΤΕΙ, στη τοπική μας οικονομία με κριτήριο το πόσα σουβλάκια καταναλώνουν οι φοιτητές, πόσους φραπέδες πίνουν στη Πλατεία και πόσες γκαρσονιέρες και σοφίτες νοικιάζουν για τη διαμονή τους; Αυτός είναι ο ρόλος του ΤΕΙ;
Δυστυχώς, έτσι δεν πάμε μακριά. Έχοντας σηκώσει παντιέρα, κομπάζουμε ότι είμαστε οι καλύτεροι και οι εξυπνότεροι στο Κόσμο και ότι οι Ευρωπαίοι είναι ανόητοι και χαζοί. Ωστόσο, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης μόνο εμείς είμαστε σε κατάσταση ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Αυτό λέει πολλά. Θα πρέπει να σοβαρευτούμε γρήγορα. Θα μας «κλέψουν» και τον τελευταίο πελάτη-τουρίστα αν δεν αλλάξουμε μυαλά.
Δεν ξέρω αν το νησί μας και η Περιφέρεια Ιόνιων Νησιών γενικότερα, είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις ανατροπές που έρχονται. Ωστόσο, θεωρώ ότι με αφορμή τις αυτοδιοικητικές εκλογές έπρεπε ήδη να έχει ξεκινήσει ένας ουσιαστικός και όχι προσχηματικός διάλογος πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Αντί αυτού, σε επίπεδο Περιφέρειας, όπου υπάρχει η ευθύνη για το σχεδιασμός μιας σειράς κρίσιμων αναπτυξιακών ζητημάτων, οι ουσιαστικές προτάσεις είναι ελάχιστες. Πρόσφατα, ο υποψήφιος Περιφερειάρχης κ. Θεόδωρος Γαλιατσάτος, έβαλε στο τραπέζι του κοινωνικού διαλόγου μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα, ως μέρος της περιβαλλοντικής πρότασης του συνδυασμού του. Είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βάση για συζήτηση. Ιδιαίτερα δε, η πρότασή του για την επιτακτική ανάγκη αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου για τα Ιόνια Νησιά. Ειδικά πάνω σε αυτό το ζήτημα, το επόμενο διάστημα θα ήταν πολλαπλά ωφέλιμο να γίνει μια εξαντλητική συζήτηση. Είναι αδύνατον να συνεχίσουμε να πορευόμαστε στα δύσκολα ευρωπαϊκά μονοπάτια χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας μια ξεκάθαρη εικόνα για τη δομή του χώρου στον οποίο ζούμε και την προοπτική που θέλουμε να του δώσουμε.
Οφείλουμε να σταθούμε με ηρεμία και αποφασιστικότητα απέναντι στο μέλλον.
Υπάρχουν εφικτές λύσεις σε όλα τα δύσκολα ζητήματα.
Μπορεί οι σημερινές καταστάσεις να αποτελούν σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες.
Όμως η ζωή δεν έχει αδιέξοδα.
Κύριοι Δήμαρχοι και κύριοι Περιφερειάρχες αποδείξτε μας ότι δίκαια θέλετε να ηγηθείτε.